د افغانستان د جمهوري نظام د بهرنیو چارو مخکېني وزیر محمدحنیف اتمر، د پښتو ژبې نړۍوالې ورځې په مناسبت، د دې ژبې ویوونکو ته د مبارکۍ ترڅنګ د هغې د تاریخي، فرهنګي او علمي ارزښتونو پر نمانځلو ټينګار کړی دی.
نن د غبرګولي ۸مه (د مې ۲۹مه) د پښتو ژبې نړیواله ورځ ده. دغه ورځ له ۲۰۱۰ کال راهیسې، هر کال د غبرګولي پر اتمه نمانځل کېږي، خو په افغانستان کې د طالبانو تر واکمنېدو وروسته ددې ورځې نمانځلو ته توجه کمه شوې ده.
د طالبانو د امربالمعروف وزارت د پالیسۍ او مسلکي مرستیال نور محمد حقاني په کابل کې د سلمانیو د اتحادیې له مسوولینو سره په لیدنه کې ویلي، چې «د نیم سر خرېیل او نیم پرېښودل» غیر شرعي او پردی کلتور دی او باید له دې ډډه وشي.
طالبانو پر روزنیزو او فرهنګي برخو له پراخو بندیزونو سره-سره په کابل کې د نقاشۍ، خطاطۍ، کتاب او لاسي صنایعو نندارتون جوړ کړ. دغه دوه ورځنی نندارتون د طالبانو د اطلاعاتو او فرهنګ وزارت د کلتور او هنر معینیت د هنرستان ریاست له لوري د رسیس فرهنګي بنسټ په همکارۍ جوړ شوی دی.
د «۱۳ ورځې، ۱۳ شپې»په نوم فرانسوي فلم چې د ریښتیني پېښو لهمخې جوړ شوی، د ۲۰۲۱ کال په اګسټ میاشت کې له کابل نه د فرانسویانو او سلګونو افغانانو د ایستلو لپاره د دغه هېواد ماموریت انځور کړی دی.
د هندي سینما (بالیووډ) پېژندل شوې فلمي لوبغاړې کترینا کیف وايي، د خپل یوه فلم تر لیدو وروسته یې پرېکړه وکړه چې د یوې مودې لپاره په فلمونو کې کار کول پرېږدي.
په روان کال کې تر اوسه پورې د هندي سینما (بالیووډ) ګڼ د لوړ لګښت او سترو فلمي لوبغاړو فلمونه خپاره شوي دي. د دې کال تر ټولو مشهورو فلمونو کې "چهاوا"، "ریډ ۲"، "سکای فورس" او "سکندر" شامل دي.
د طالبانو د اطلاعاتو او کلتور وزارت د هنر او کلتور معیين عتیق الله عزيزي وايي، چې تېرکال ددې ډلې د مشر ملاهبت الله له خوا د یو فرمان پر اساس، د افغانستان د ټولو تاریخي سیمو، ابداتو او تاریخي ساحو په ساتلو کې ټولې ادارې د اطلاعاتو او کلتور وزارت سره همکارې وې.
د طالبانو تر واک لاندې د افغانستان ملي موزیم مسوولین وايي، په تېرو لسیزو کې د جګړو تر څنګ د سیاسي بې ثباتۍ له امله ۷۰سلنه تاریخي اثار لوټ شوي، ویجاړ شوي او یا هم بهرنیو هېوادونو ته په بېلابېلو وختونو کې قاچاق شوي دي.
د امریکا لاس انجلس پولیسو اعلان کړی چې د مشهور امریکایي سندرغاړي سموکي رابېنسن پر وړاندې یې د جنسي تیري د تورونو په تړاو جنایي څېړنې پیل کړې دي.
په پنجشیر ولایت کې د طالبانو د اطلاعاتو او کلتور ریاست چارواکي وایي، چې د دغه ولایت د عنابې ولسوالۍ په بازار کې یې یو شمېر کتاب پلورنځي پلټلي دي. وايي، دوی هغه کتابونه لټول چې د دغې ډلې د حکومت له لوري پرې بندیز لګول شوی.
له استبداد، تبعیض، محرومیت او محکومیت ورها خوا منډیګک بنسټ د افغانستان د تاریخي، فرهنګي او علمي میراث د ساتنې، څېړنې او خپرولو په نيت هڅې جاري ساتلې دي.
طالبانو د ننګرهار ولایت په حصارک، شېرزادو او خوږیاڼو ولسوالیو کې د تاریخي سیمو د کشف خبر ورکړ.
د نړۍوالو خبري اژانسونو د راپورونو له مخې، تېره شپه د برازیل په ریو دي جنیرو ښار کې د امریکا مشهورې سندرغاړې لیډي ګاګا تاریخي کنسرټ کې پولیسو د بم چاودنې مخه نیولې ده.
د هندي سینما (بالیووډ) د پېژندل شوي فلمي لوبغاړي رېتېش دېشموک د فلم یو نڅاګر د فلم له شوټینګ وروسته په سيند کې له ډوبېدو سره مړ شو.
يو جرمنی ګرځندوی پر ۱۸ هېوادونو له ګرځېدو او اوږده مزل وروسته بلخ ولایت ته رسېدلی دی. د باختر د رپوټ له مخې، روبین د طالبانو له تاوده هرکلي او « ټولنیز ژوند» خوښي ښودلې او ويلي يې دي چې د افغانانو ځانګړي کلتور، دودیز لباس او بېسارې مېلمهپالنې ډېر اغېزمن کړی.
د چین شینهوا اژانس د راپور له مخې، د طالبانو له واکمنیدو راهیسې د افغانستان خلک ورو ورو له کتاب لوستلو لرې شوي دي. جګړو، غربت اقتصادي ناورین او پر ځینو کتابونو د طالبانو بندیزونو دغه فرهنګ سخت اغېزمن کړی او د کتاب چاپ صنعت یې هم له ډېرو ستونزو سره مخ کړی.
په روسیه کې د « طالبان ټور» په نامه د یوه سیاحتي شرکت د ثبتولو چارې روانې دي، چې له روسیې نه افغانستان ته خلک په سیاحتي سفرونو ولیږي. دغه شرکت داسې مهال ثبتیږي، چې د روسیې سترې محکمې تازه د مسکو له تور نوملړه په موقت ډول د طالبانو د نوم اېستلو سپارښتنه کړې ده.
د اغاخان بنسټ د فرهنګي برخې استازي صاحبزاده امانالله د طالبانو د هنر او کلتور معین او ددې ډلې دفاع وزارت د استخباراتو مرستیال ته د کابل په بالاحصار کې د یو شمېر نویو پلان شویو رغنیزو چارو د پیل په اړه معلومات ورکړل.
په پېښور کې مېشت افغان هنرمندان د یو نامعلوم راتلونکې او خپلې کلتوري پېژندګلو د ساتنې په اړه ژور اندېښمن دي په ځانګړي توګه په داسې وخت کې چې په پاکستان کې د افغان کډوالو د اېستلو لړۍ روانه ده.
په داسې حال کې چې په کور دننه د طالبانو لهخوا پر یو شمېر هنري فعالیتونو سخت بندیزونه لګېدلي، د هنر نړۍوالې ورځ سره سم په جلاوطنۍ کې یوه بنسټ د «افغانستان هنر اوونۍ» تر سرلیک لاندې یو کمپیان پیل کړی دی.
که د اسیا او افریقا اقلیمي نقشه وګورئ، نو د چین له سهیل- لویدیځ او هندوستان له شمال- لویدیځه رانیولې، بیا تر افغانستان، ایران منځني ختیځ او د افریقا تر شمال پورې به مو پام یوې وچې، کمورښته او وچې جغرافیا ته ورواوړي.