د افغانستان انټرنشنل خبریاله
یو افغان ځوان چې د افغانستان د جګړې پر مهال د امریکایي ځواکونو او سي ای اې همکار و، په واشنګټن کې د ملي ګارد پر دوو غړو د ډزو له امله تورن شوی. رحمتالله لکڼوال چې په ۲۰۲۱ کال کې په امریکا کې مېشت شوی، د جګړې، کډوالۍ او د ژوندانه د ګډوډۍ له امله د یوې تراژیدۍ سبب ګرځېدلی دی.
رحمان الله لکڼوال په ۱۹۹۶ کال کې په کابل کې زیږېدلی و، د افغانستان د جګړې په وروستیو کلونو کې هغه د یوه امریکایي قراردادي کمپنۍ لپاره د لوجستیک مسوول په توګه کار کاوه او په هلمند ولایت کې یې د امریکایي ځانګړو ځواکونو سره همکاري لرله.
د سي ای اې د اوسني مشر په وینا، لکڼوال په کندهار کې له سي ای اې سره هم کاري اړیکه لرله.
له افغانستان څخه وتل او امریکا کې د نوي ژوند پیل
په افغانستان کې د جمهوري دولت له سقوط وروسته کله چې طالبان واک ته ورسېدل، د لکڼوال ژوند هم بدل شو او د تخلیې په پروګرام کې له افغانستانه د وتلو تصمیم یې ونیوه.
ټایمز اف اینډیا د لکڼوال د یو ملګري په حواله ویلي چې هغه «د باور وړ، منظم او په انګلیسي ژبه بشپړ مسلط» و.
نوموړی زیاتوي چې همدې ځانګړتیاو د هغه لپاره د ځانګړي مهاجرت ویزې (SIV) دروازه پرانیسته او د جمهوري دولت له سقوط وړاندې یې ایس ای وي ته غوښتنه هم کړې وه.
د امریکا له بېړني وتلو وروسته، هغه د ۲۰۲۱ کال په سپټمبر کې د تخلیې د پروګرام له لارې امریکا ته انتقال شو او د واشنګټن سټیټ په سیاټل کې بیا مېشت شو او یو مذهبي سازمان د هغه د استوګنې مسوولیت پر غاړه واخیست.
په امریکا کې یې پر ساده، سختو او دوامدارو کارونو لکه د ګودام کارګر، اوبو وړونکی او د تحویلي خدمتونو په کارونو پیل وکړ.
امریکايي چارواکي د هغه د کډوالۍ دوسیه یو څه اوږده او له کړکېچ ډکه بولي.
قانوني ستونزې او د ستړې کوونکو اداري کړنلارو پایلې
لکڼوال چې امریکا ته په پرول وېزې تللی، د هغه پرول وېزه د ۲۰۲۴ په منځ کې ختمه شوه، چې له امله یې هغه په تخنیکي ډول «بې اسناده» شو او نور یې قانوني کار هم نه شو کولی.
په دې حالت کې هغه د ۲۰۲۴ په دسمبر کې د پناه (اسایلم) غوښتنه وکړه او ویې ویل چې که افغانستان ته ستون شي، طالبان به هغه ووژني، ځکه هغه د امریکایي ځواکونو همکار و.
د ۲۰۲۵ کال په اپریل کې له بایومیټریک، د پناه غوښتنې مرکې او امنیتي څېړنو وروسته د یو ایس سي ای اېس د هغه د پناه غوښتنه ومنله او هغه ته یې د ساتنې وضعیت (protected status) او د کار اجازه ورکړه.
سره له دې چې د هغه په عدلي سابقه کې هېڅ جرم نه و، ګاونډیانو یې ویلي چې هغه په وروستیو میاشتو کې ژور خپګان، انزوا، او رواني فشارونه تجربه کول.
د ټولنیزو رسنیو فعالیتونه
فرعي څېړنې ښيي چې د لکڼوال د ایکس حساب چې اوس ډېلیټ شوی، پکې د لویدیځ ضد نظریات، د طالبانو تبلیغاتو او د امریکا د ډرون حملو پر ضد پوسټونه خپاره شوي وو.
امریکایي چارواکي اوس څېړي چې ایا هغه له هېواد څخه بهر له تندلارو ډلو سره اړیکې لرلې که نه؛ تر دې دمه هېڅ ډول ثبوت نه دی موندل شوی.
د سپینې ماڼۍ ډزې او د امریکا غبرګونونه
په واشنګټن ډي سي کې د ملي ګارد په سرتېرو له بریدو وروسته په متحده ایالاتو کې ګڼ غبرګونونه راپارېدلي دي.
له دې پېښې وروسته د متحده ایالاتو ولسمشر ډونالډ ټرمپ په یوې وینا کې وویل، چې له کابل څخه په ۲۰۲۱ کال کې د انتقال شويو کسانو په اړه څېړنې کوي.
ټرمپ وویل، چې د ملي ګارډ پر عسکرو برید یو «ترهګریز» عمل دی او په دې تړاو یې د ټپي شویو دوو عسکرو له کورنیو سره غمرازي وښوده. هغه ټینګار وکړ، چې د امریکا د پلازمېنې د خوندیتوب لپاره یې ۵۰۰ تازه دمي د ملي ګارډ عسکر ګومارلي دي.
د متحده ایالاتو د کډوالۍ ادارې اعلان وکړ، چې د افغانانو د پناه غوښتنې او کډوالۍ پروسه یې ځنډولې ده.
دغې ادارې ویلي، چې د «امنیتي ارزونې» تر بشپړېدو پورې به د افغانانو پناه غوښتنې او مهاجرت بهیر ځنډوي.
دا پرېکړه زرګونه افغانې کورنۍ په بلاتکلیفۍ کې اچولی شي.
ډېرو هغو کسانو چې په افغانستان کې یې له افغان کارکوونکو ملاتړ کړی و، وویل چې دا پېښه د هغوی شخصي باورونه او ملاتړ تر پوښتنې لاندې راولي.
منتقدین وایي چې د ۲۰۲۱ تخلیه له بشپړو امنیتي څېړنو پرته ترسره شوه او ممکن ځینې احتمالي خطرونه ترې پاتې شوي وي.
خو د بشري حقونو فعالان وايي چې د یو فرد عمل باید د زرګونو نورو افغانانو د برخلیک سبب نه شي.
د ملګرو ملتونو د بشري حقونو ځانګړي راپور ورکوونکي ریچارډ بېنټ د واشنګټن پېښې ته په غبرګون کې ویلي چې مجرم باید قانوني ځواب ویونکی وي، خو د یوه کس له امله ټولو افغانانو ته سزا ور کول ناانصافي او له منطق لرې کار دی.
هغه پر ایکس خواله رسنۍ لیکلي: «زه له شاون وان ډایور سره همنظره یم چې باید مجرم مسوول وګڼل شي، خو ټوله افغان ټولنه باید د یو فرد د کړنو لپاره مجازات نشي. دا به ډیره غیر عادلانه او په بشپړه توګه بې معنا وي.»
بېنټ په خپل پیغام کې ټینګار کړی چې احساساتي چلند باید کنټرول شي او پرېکړې عادلانه وي.
شاون وان ډایور، چې د «افغان ایواک» ډلې بنسټګر او د افغان کډوالو بیا مېشتېدو په برخه کې کار کوي، هم ورته غبرګون ښودلی دی.
د رحمان الله لکڼوال قضیه ظاهرا د هغو زرګونو افغانانو ستونزې منعکسوي، چې د جګړې، اداري ناسم مدیریت، رواني فشارونو او د کډوالۍ د سختو مرحلو قربانیان دي.
که څه هم څېړنې لا روانې دي، خو لا هم یوه پوښتنه شته: ایا دا پېښه د امنیتي سیستم نیمګړتیا وه، د یو فرد رواني سقوط، که د جګړې د اوږدمهاله ټپونو پایله؟
که ځواب هر څه وي، خو دې قضیې دمګړۍ په لومړنیو اغیزو کې په امریکا کې د افغانانو د کډوالۍ بهیر زیانمن کړی دی.
د دې پر ځای چې حقیقت ته تم شوی وی مصنوعي بحثونه مطرح کړی شول چې نه یوازې د اصلي حقایقو د لیدو مخه یې ونیوله، بلکې د یوه داسې ملت تمرکز یې هم ګډوډ کړ، چې د پاکستان پر وړاندې یې شدید منفي ذهنیت لاره/لري.
دا مهال د افغانانو عامه افکار او بحثونه د بې لومړيتوبۍ څپې وهلي او دا چاره د شعوري تبلیغاتو یوه برخه ده.
د پاکستان ډار
پاکستان نن د خپل تاریخ په تر ټولو ژور کړکېچ کې دی. دا یوازې اقتصادي بحران نه دی، نه یوازې سیاسي شخړې او بې ثباتۍ دي، بلکې د دولت د بنسټیزو جوړښتونو د زوال یوه اوږده پروسه پیل شوې ده، چې په قصدي ډول ترې د افغانانو، پښتنو او بلوچانو پام اړول شوی دی.
بلوچستان او د مقاومت نوې څپه: په نړۍ کې ډېر کم هېوادونه داسې صراحت لري چې د خپلو خلکو او یا سیاسي جغرافیې نیمايي ایالتونه د دولت پر ضد وسلهوال مقاومت ته ولاړ شي. په پاکستان کې نن بلوچستان همدا تصویر وړاندې کوي.
د بلوچانو مبارزه یوازې د څو ډلو فعالیت نه دی، بلکې د یو اوږد تاریخي محرومیت، قومي تبعیض او سیاسي استبداد په وړاندې راولاړه شوې مفکوره ده او اوس یې نوي نسل جګړه په خپل لاس کې اخیستې ده.
په رسنیز کچ پاکستان ان د بلوچستان نوم اخیستل هم نه غواړي، ځکه د کړکېچ هر ځل یادونه یې د جغرافیايي کمزورتیا او د دولت د ناکامۍ ثبوت دی.
دا جګړه د تېرو څلورو کلونو په پرتله تر بل هر وخت پیاوړې شوې ده، مګر په قصدي ډول په نړۍوال سټیج بې اهمیته ګرځول شوې، خو په سیمه ییز کچ هم عامه افکار منحرف شوي او بلوچان له یاده ویستل شوي.
اقتصاد او درانه پورونه: پاکستاني اقتصاد د سقوط درشل ته رسېدلی دی، روپۍ د خپل تاریخ تر ټولو ټيټې کچې ته رسېدلې، د غربت او بېکارۍ کچه لوړه شوې، ای ایم ایف سختې مقررې لګولې، د پانګونې چاپېريال په شدیده بڼه ځپل شوی، صنعت د دېواله کېدو له ګواښ سره مخ دی او د صادراتو ستونزې د دولت د نغدي پیسو زیرمې ختموي.
د اقتصاد زوال د امنیت، سیاست او ټولنې د ټولو نورو بحرانونو مور ده. خو افغان لوری چې له پاکستان سره د کړکېچ اوږ تاریخ لري پر ځای د پاکستان د ځواک په اړه بحث کوي.
پښتونخوا او وسله والې ډلې: ټي ټي پي، داعش، بلوچ ډلې او ګڼې نورې وسلهوالې شبکې په پاکستان کې له دولتي ځواک سره سیالي کوي. هره ورځ د پولیسو او پوځ پر ضد بریدونه کېږي.
دا یوازې امنیتي پېښې نه دي، دا د پاکستان د امنیتي ادارو هغه ستره ناکامي ده چې څوک یې په اړه بحث نه کوي.
اسلاماباد ښه پوهېږي چې د دې مسایلو مطرح کېدل د پاکستان د دولت پر مشروعیت مستقیم برید دی. له همدې امله غواړي داخلي او سیمه ییز عامه ذهنیت د دې موضوعاتو له څېړلو منحرف پاتې شي.
په سیمه ییز او نړۍوال کچ دا غږ او د پاکستاني اسټبلیشمېنټ کمځواکي روښانول د افغان ډیاسپورا پر غاړه دي، خو افغان ډیاسپورا پر دې بوخته ده چې پاکستان په افغانستان کې د طالبانو حکومت چپه کولی شي او که نه؟
پاکستان څنګه د افغانانو فکري تمرکز بدل کړ؟
دا لومړی ځل نه دی، تاریخ ته په کتو کله چې پاکستان غوښتي چې له خپلو داخلي ستونزو پاملرنه واړوي او خپلو خلکو ته بېرونی تهدید لوی وښيي، تر ټولو اسانه کار دا دی چې د افغانستان او هند په عامه ذهنیت کې مصنوعي بحران جوړ کړي. پاکستان هم همدا کار وکړ.
هند د رواني جګړې د کنټرول خپل بنسټونه لري چې د دغو بنسټونو پر بنسټ نه پرېږدي چې خلک یې فکري منحرف شي خو د افغانستان جمعي عقل یو ځل بیا په ډېرې اسانۍ سره بدل شو.
دوی دا کار د دوو موخو لپاره کوي، لومړی د خپلو عامه اذهانو د کنټرول لپاره دویمه د ګاونډیانو د ډیاسپورا د منحرفولو په پار.
اوسنۍ رواني جګړه: په وروستیو اونیو کې پاکستان عامه بحثونه داسې لوري ته یووړل چې د خلکو ذهن د اصلي مسایلو له لیدو بېبرخې کړي، د دوی چارواکو په شعوري ډول د افغانستان په تړاو بحثونه وکړل او په عامه اذهانو کې یې دا پوښتنې راپورته کړې:
دا ټولې پوښتنې د یوې رواني جګړې برخه وې، ځکه اصلي بحث دا نه و چې پاکستان څه کولی شي، بلکې دا و او دی چې پاکستان څه نه شي کولی؟
د مصنوعي ګواښ فضا: پاکستان فکرونه د افغانستان پر داخلي مسایلو، د رژیم د بدلون پر بحثونو او د ډېپلوماټیکو احتمالاتو په لوري کش کړي، څو هېڅوک د بلوچانو جګړه، د اقتصاد تباهي، د امنیتي ادارو ناکامي، داخلي بې اعتمادي، غربت او د کورنیو سیاستونو بحران ته پام ونه کړي.
پوښتنه دا ده چې که د افغان ډیاسپورا چلند همدا ډول سطحي وي، ایا افغانان به دا رواني جګړه وبایلي؟ ځواب هو دی، ځکه دا ډول رواني جګړه بایلونکې ده، ځکه افغان لوستی قشر په هغه بحث مشغول دی چې پاکستان یې غواړي.
ډیاسپورا د هغو موضوعاتو اسیره شوه چې اسلاماباد د افکارو د انحراف لپاره طرحه کړي وو.
د دغو ټولو مصنوعي بحثونو پر ځای باید افغان ډیاسپورا وپوښتي: پاکستانی استبلیشمېنټ څنګه هره ورځ تر واک لاندې ځمکه له لاسه ورکوي؟ دا د حقیقي روایت د ایجاد اساسي پوښتنه ده.
د پاکستان د اصلي بحران نه یادول د سیمې لپاره ولې خطرناک دي؟
افغانستان او سیمه هغه وخت خپل واقعي تصویر ویني چې د پاکستان د زوال پروسه په علمي او پر حقایقو ولاړ تحلیل کې وڅېړل شي. تر هغو چې افغانستان او سیمه د پاکستان د اصلي بحران انځور ونه ویني، د سیاست، امنیت او اقتصاد ټول تحلیلونه نیمګړي پاتې کېږي.
د جګړې جغرافیه بدله او لویه شوې ده، که په پاکستان کې داخلي جګړه پراخه شي، پښتونخوا او بلوچستان د جګړې د نویو مرکزونو په توګه مخ ته راځي. که پاکستان د پوځ د کنټرول له لاسه ورکولو پړاو ته داخل شي، د نړۍوالو استخباراتو نوی رقابتي میدان به جوړ شي او که د پاکستان د دولت کمزورتیا دوام پېدا کړي، د سیمې جیوپولیټیک نقشه به د ۲۰۱۰ په پرتله سل چنده متفاوته وي.
اوس د افغان ډیاسپورا لپاره د رواني جګړې په پار بنسټیزه پوښتنه دا نه ده چې پاکستان څه کولی شي؟ اصلي پوښتنه دا ده چې پاکستان تر کومه د سقوط په مسیر روان یو هېواد دی؟
دا هغه بحث دی چې موږ ته د سیمې د راتلونکي په اړه یوه لارنقشه راکولی شي. د پاکستان د پټو بحرانونو روښانه کول یوازې یو تحلیل نه دی؛ دا د افغانستان او سیمې د امن او ثبات لپاره د افغان ډیاسبورا مسوولیت دی.
که موږ غواړو د سیمې د راتلونکي په اړه د واقعیت پر بنسټ فکر وکړو، باید د پاکستان د اصلي ستونزو، د دولت د داخلي ماتېدو، د وسلهوالو ډلو د پراخېدو، د اقتصادي سقوط خطر او د امنیتي ادارو د ناکامۍ په اړه روښانه او دوامدار بحثونه وکړو.
مصنوعي بحثونه، احساساتي غبرګونونه او د پاکستان د جوړو شویو روایتونو تعقیبول افغانان د سیمې د حقیقي تصویر له لیدو محروموي.
په عین حال کې، د هغو کسانو یوه ډله چې په سیاسي ادبیاتو کې «ګټور احمقان»بلل کیږي د طالبانو د تبلیغاتي پیغامونو لېږدوونکي شوي دي. دا خلک په ناپوهۍ کې طالبي روایت ته چوپړ کوي او د دې ډلې د سپیناوي لپاره فعالیت کوي.
دا هغه کسان دي چې ډیری برخه یې په لویدیځو هیوادونو، متحده ایالاتو، انګلستان او اروپا کې ژوند کوي، او د پاکستان سره په جګړه کې یې د طالبانو د سایبر ځواک د یوې برخې په توګه کار کاوه.
دا په داسې حال کې ده چې د طالبانو د مخابراتو وزارت د فیسبوک، انسټاګرام او ایکس په څیر پلیټ فارمونو کې ځینې منځپانګې فلټر کوي، خو د دې ډلې د رسنیو فعالین په همغږي او سیستماتیک ډول په خواله رسنیو کې انلاین وي. تر څو داسې اوازې او انګېزې رامینځته کړي چې د ملي عزت، ملي حاکمیت، ځمکنۍ بشپړتیا او ورته ارزښتونو تر نوم لاندې دا ګټور احمقان له ځان سره یو ځای کړي.
په سیاست کې د «ګټور احمق»یا «ګټور ناپوه»اصطلاح هغو کسانو ته کارول کېږي چې په ناپوهۍ سره د یوې ډلې لپاره پرته له هغې چې پوه شي تر شا یې څه موخې دي په تبلیغاتي ډول عمل کوي. دا اصطلاح په لومړی ځل لینن ته منسوب شوه، چې هغه به په لویدیځ کې د هغو لیکوالانو او مفکرینو لپاره کاروله چې د شوروي اتحاد ستاینه به یې کړله.
راپورونه ښیي چې د طالبانو وزارتونه، په ځانګړې توګه د دفاع، کورنیو چارو او استخباراتو ریاستونو، د پروپاګند او اعلاناتو لپاره پراخې انټرنېټي شبکې جوړې کړې دي.
دا شبکې ځانګړي موخې تعقیبوي،
په خواله رسنیو کې د طالبانو دا شبکې د ورځني وضعیت او تودو مسایلو پر اساس عمل کوي. هرکله چې د دې ډلې مخالفین کومه غونډه یا بیان ورکوي، دا تبلیغاتي ماشین په سیستماتیک ډول پر دوی برید کوي. د طالبانو او پاکستان ترمنځ په وروستي تاوتریخوالي کې د دوی رول تر بل هر وخت ډیر لیدل شوی دی.
دوی د طالبانو خبرې پیاوړې کوي او مخالفین د مستعار نومونو، قومي هویتونو، ژبو، یا حتی د ښځو د نومونو او عکسونو په کارولو سره په نښه کوي. دا بریدونه ډیری وختونه د سختو او غیر اخلاقي ادبیاتو سره مل وي.
په ځینو مواردو کې، طالبانو د بهرنیو چارواکو په نوم جعلي پیغامونه هم خپاره کړي دي، د مثال په ډول د تاجکستان د بهرنیو چارو وزیر په نوم د پیغام خپرول او حتی زلمی خلیلزاد هم یو ځل دغه جعلي کمپاین کې په نښه شوی و.
د اکتوبر په میاشت کې طالبانو پورې تړلو حسابونو د مصنوعي ځیرکتیا په کارولو سره یوه جعلي ویډیو خپره کړه، په ویډیو کې داسې ښکاریده چې د روسیې ولسمشر د پاکستان په وړاندې د طالبانو ملاتړ کوي. په کابل او اسلام اباد کې د روسیې سفارتونو دا ویډیو جعلي وبلله، خو دا اقدام د پاکستان د سیاسي فشار پر وړاندې د طالبانو د ستراتیژۍ یوه برخه وه.
له دې پیښو وروسته، د پاکستان حکومت له ایکس خواله رسنۍ څخه وغوښتل چې طالبانو پورې تړلي څو حسابونه وتړي.
د پاکستان سره له تاوتریخوالي وروسته طالبانو ټولنیزې رسنۍ د پاکستان په وړاندې د تبلیغاتي جګړې په ډګر بدلې کړې. طالبانو پورې تړلو پاڼو په کلکه د پاکستان ضد ملتپالنې احساساتو ته لمن ووهله. د دوی د ادبیاتو ملاتړ د پخواني حکومت سره تړلو ځینو چارواکو او شخصیتونو هم وکړ چې یو وخت یې د طالبانو د ملاتړ لپاره پر پاکستان سختې نیوکې کولې.
د طالبانو مشرانو هڅه وکړه چې د خپلو تندو او پاروونکو بیانونو او منظمو تبلیغاتو سره د پاکستان په وړاندې د خلکو غوسه راوپاروي. افغانان په تاریخي لحاظ د پاکستان په وړاندې حساس دي، ځکه چې په څو لسیزو کې په افغانستان کې د پاکستان د مداخلې پالیسۍ او د هند په څیر هیواد سره د سیمه ایزې سیالۍ له امله په ټولنه کې د پراخې بې باورۍ فضا او جګړه رامینځته کړې ده.
پاکستان ادعا کوي چې د افغانستان په خاوره کې دترهګرو ډلو پټنځایونه دي او د دوی مخالفین د طالبانو لخوا د چمتو شویو پټنځایونه کار اخلي. طالبانو هڅه وکړه چې د پاکستان سره جګړې ته تاریخي او ملي رنګ ورکړي او د ډیورنډ کرښې او د پاکستان د پخوانیو پالیسیو مسله روښانه کړي. طالبانو غوښتل وښيي چې دا کړکیچ د افغانستان او پاکستان ترمنځ دی، نه یوازې د دوی او پاکستان ترمنځ.
طالبانو هم په ایران د اسراییل د برید تبلیغاتي روایت په څېر هڅه وکړه چې وروستۍ شخړه په افغانستان باندې د پاکستان د برید په توګه انځور کړي ترڅو د پاکستان ضد احساساتو څخه ګټه پورته کړي.
په ورته وخت کې، د طالبانو د رسنیو فعالانو هڅه وکړه چې د پاکستان داخلي ویش روښانه کړي. د طالبانو یو شمیر ملګرو په اردو ژبه د پاکستاني ټولنې د ویش په اړه لیکل خپرول ترڅو دا ویشونه لوی ښکاره کړي.
طالبان د بهرني ګواښ په پرتله د داخلي مشروعیت له بحران څخه ډیر رنځېږي.د افغاني ټولنې نږدې ټولې طبقې د دې ډلې د پالیسیو مخالفت کوي، او همدارنګه طالبانو په تیرو څو کلونو کې د داخلي مشروعیت ترلاسه کولو لپاره هیڅ هڅه نه ده کړې.
پاکستان د طالبانو دا کمزوري پیژندلې او په دوامداره توګه یې د یو ټولشموله حکومت په جوړولو او د افغان وګړو د حقونو په درناوي ټینګار کړی دی. د نړیوال مشروعیت په ترلاسه کولو کې پاتې راتللو هم پر طالبانو فشار زیات کړی دی. په داسې چاپیریال کې د پاکستان ضد احساساتو ته لمن وهل د کورني ملاتړ ترلاسه کولو هڅه ده.
په کور دننه د بیان د ازادۍ ځپلو او په بهر کې د رواني جګړې لپاره د ورته پلیټ فارمونو کارول دا دوه ګونوالی ښیي چې طالبان د هویت په ژور بحران کې دي. هغه ډله چې یو وخت یې ډیری عصري وسایل د نه منلو وړ ګڼل اوس یې په ډیر مهارت سره د خپلې سیاسي بقا لپاره کاروي.
د دوشنبې په ورځ، د دغه هېواد د کورنیو چارو وزیرې شبانه محمود د برتانیا په پارلمان کې یو پلان روښانه کړ چې په تیرو اتیا کلونو کې په انګلستان کې د کډوالو سره تر ټولو سخت چلند پکې شامل دی.
د کارګر ګوند یو شمیر رایه ورکوونکو تیر کال په دې تمه رایې وکارولې چې د یوه داسې ګوند لپاره رایه ورکوي چې کډوال به په ټولنه کې د ویش د سرچینې په توګه انځور کړي، او کډوال به مجبور کړي چې د دایمي استوګنې او ثبات لپاره ۲۰ کاله انتظار وکړي، برېتانیا ته د منل شویو کډوالو د کورنیو د غړو د راتلو مخه ونیسي، کډوال مجبور کړي چې کله یې په هېوادونو کې شرایط ښه شي باید بیرته ستانه شي، او که چېرې یې خپل هېوادونه له منلو ډډه وکړي نو د هغه هېواد وګړو ته به د ویزو ورکړه بنده کړي، او حتا چې بریتانیا به د بشري حقونو په مکلفیتونو بیاکتنه وکړي ترڅو د کډوالو شړل اسانه کړي.
پر دغه پلان نیوکه کوونکي وايي چې ۲۰کلن انتظار نه یوازې کډوال په ناڅرګند حالت کې پریږدي، بلکې د کوربه ټولنو سره د دوی د یوځای کیدو چانس هم کموي او د کډوالو مخه نیسي چې هغه ثبات ترلاسه کړي چې په ټولنه کې یوځای کیدو ته اړتیا لري.
شبانه محمود، چې پخپله د پاکستاني کډوال مور او پلار څخه زیږیدلې ده، د دې ځانګړتیا څخه د خپلو کډوالۍ ضد پالیسیو د توجیه کولو لپاره کار اخلي.
له دې وړاندې د کورنیو چارو دوو پخوانیو وزیرانو، سویلا بریورمن او پریتي پټیل، هم د خپلو والدینو د کډوالۍ شالید څخه د خپلو کډوالۍ ضد پالیسیو د توجیه کولو لپاره ګټه پورته کوله. خو دا دوه وزیران د محافظه کار ګوند څخه وو او د دې ګوند د تر ټولو ښي اړخي څانګې پورې تړاو درلود، په داسې حال کې چې میرمن محمود د کیڼ اړخي کارګر ګوند غړې ده.
د پرون او نن کارګر ګوند
د برېتانیا پېژندل شوې محافظه کار سیاستوال او لومړی وزیر وینسټن چرچل د دوهمې نړیوالې جګړې په وروستیو اونیو کې عمومي ټاکنې ترسره کړې، د جګړې په بریاوو کې د خپلو لاسته راوړنو څخه خوښ وو، هیله یې درلوده چې د خلکو په اکثریت رایو سره به لومړی وزیر وټاکل شي؛ ځکه چې واک ته د هغه رسیدل د ګوند داخلي ټاکنو پایله وه او د رایه ورکوونکو څخه یې ملي واک نه درلود.
د فاشیزم او نازیزم څخه د اروپا او نړۍ په ژغورلو کې مرسته کول د برتانوي رایه ورکوونکو لپاره کافي دلیل نه و چې چرچل په لسم نمبر کې وساتي. د هغه په مشرۍ محافظه کار ګوند د ۱۹۴۵کال په عمومي ټاکنو کې له سختې ماتې سره مخ شو، ۱۹۷څوکۍ یې له لاسه ورکړې.
د جګړې څخه ستړې برېتانیا تازه ساه او بنسټیز بدلون ته اړتیا درلوده، او خلکو د کلیمینټ اټلي په مشرۍ کارګر ګوند ته رایه ورکړه.
اټلي، د کیڼ اړخي کارګر ګوند په مشرۍ، د برتانیا څېره بدله کړه. هغه یو چوپړ وړاندې کوونکی دولت معرفي کړ، لوی صنعتونه یې ملي کړل او د این ایچ ایس په نوم روغتیایي سیستم یې تاسیس کړ، چې له هغه وخت راهیسې یو ملي میراث ګرځیدلی چې هیڅ ښي اړخی لومړی وزیر، حتا مارګریټ تاچر چې په اوسپنیزه مېرمن مشهوره وه هم لاسوهنه نه ده پکې کړې.
د اټلي سوسیالیستي او د کډوالۍ پالیسۍ په راتلونکو لسیزو کې د کارګر ګوند د کار بنسټ شو.
د کلیمینټ اټلي کارګر حکومت، د بریتانیا د بیارغونې او د هیواد د اقتصاد د څرخونو د حرکت لپاره، په لویه کچه د کارابین او هند برصغیر څخه د کډوالو راوستل پیل کړل.
کډوالۍ د بریتانیا څېره بدله کړه، د اقتصاد څرخونه یې وګرځول، د خلکو ژوند یې بدل کړ او حتا د خلکو دسترخوان او خوړو ته یې یو بل خوند ورکړ. دا بدلون ممکن د هرچا لپاره خوندور نه وي یا هرڅوک ممکن په خپل میز کې دا مختلف خوند خوښ نه کړي؛ مګر په وروستیو لسیزو کې لږ شمیر لوی سیاستوال چې د انګلستان د اصلي ګوندونو په سر کې وو د کډوالۍ مثبت اغیز ردوي.
په هرصورت، اوس، کډوالي د دې ټاپو د حکومتونو او سیاستوالو لپاره اغزی ګرځیدلی دی. په برتانیا کې د ښي اړخو ګوندونه، لکه د نورو اروپایي هیوادونو په څیر، د هیواد ټولې ستونزې د کډوالۍ له سترګو ګوري؛ او د کډوالۍ د دې پدیدې د بدنامولو لپاره، دوی خلکو ته هغه کښتۍ ښیې چې له افریقا او منځني ختیځ څخه د جګړې او اقتصادي ګډوډۍ څخه تښتیدلي خلک د بریتانیا سویلي ساحل ته راوړي.
په سیاسي معاملو کې، لږ خلک دا حقیقت په پام کې نیسي چې بریتانیا تر یوې پیړۍ دمخه د نړۍ له نیمایي څخه پر ډیرې برخې باندې واکمني کړې وه او په مختلفو افریقایي او اسیایی هیوادونو او حتا لاتینې امریکا کې یې خپلې درندې نښې پریښودې دي. هغه کسان چې د انګلیسي ژبې له امله دا هیواد د کډوالۍ لپاره غوره کوي، ډیری یې له هغو ځایونو څخه راځي چې په تیرو وختونو کې د لویې بریتانیا مستعمرې وې؛ لکه څنګه چې د هسپانیا او فرانسې د پخوانیو مستعمرو خلک ډیری وختونه دا دوه هیوادونه د کډوالۍ لپاره غوره کوي.
د بي بریکزیټ
د ۲۰۱۰لسیزې په نیمایي کې، ښي اړخو ګوندونو د بریتانیا حکومت دې ته اړ کړ چې د اروپایي اتحادیې څخه د وتلو په اړه د ټولپوښتنې په ترسره کولو سره خپله پښه په تبرګي ووهي،لکه څنګه چې یې مخالفینو ویلي وو.
هغه وخت ډیویډ کامرون د بریتانیا لومړی وزیر و، چې د مرکزي ښي اړخي محافظه کار ګوند څخه و، هغه ویره درلوده چې د پارلمان دننه به د هغه د ګوند غړي د نایجل فاریج په مشرۍ د افراطي یوکیپ ګوند غیږې ته ولوېږي، نو هغه پریکړه وکړه چې د دې ګوند په لاسونو لوبه وکړي او ژمنه یې وکړه چې که هغه د ۲۰۱۴کال ټاکنې وګټلې، نو هغه به په اروپایي اتحادیې کې د خپل هیواد د برخلیک په اړه یوه ټولپوښتنه وکړي.
دې ژمنې کار وکړ، او د هغه ګوند د ۲۰۱۴کال ټاکنې په لوی توپیر سره وګټلې. ښاغلي کامرون خپله ژمنه پوره کړه او په ۲۰۱۶کال کې یې ټولپوښتنه وکړه، که څه هم هغه پخپله نه غوښتل چې له اروپايي اتحادیې څخه ووځي. خو ټولپوښتنه ترسره شوه، او بریتانیا د اروپایي اتحادیې څخه د وتلو لپاره په خورا لوی توپیر سره رایه ورکړه (۵۲سلنه څخه تر ۴۸سلنه پورې). ښاغلي کامرون استعفا ورکړه، او د بریګزیټ په نوم یوه شخړه پیل شوه.
د بوریس جانسن د دورې په جریان کې بریګزیت بشپړ شو، او بریتانیا، د اروپایي ټولنې څخه په وتلو سره، د اتحادیې د ۲۷غړو هیوادونو ترمنځ د ازاد تګ راتګ په مخنیوي کې بریالی شوه. مګر د سمندر له لارې غیرقانوني کډوالي، چې اوس داسې یوې مرحلې ته رسیدلې چې د کارګر ګوند د ښي اړخو ګوندونو څخه توپیر نه لري،داد بریګزیت یوه پایله وه.
د بریګزیت وروسته بریتانیا نه یوازې د اروپايي اتحادیې د کډوالۍ ډیټابیس ته لاسرسی له لاسه ورکړ، بلکې د ډوبلین تړون څخه هم ووتل. د دې تړون له مخې، کډوال هغه لومړني اروپايي هیواد ته راستنیږي چې دوی ورننوځي.
د بریګزیت ډیری منتقدین په دې باور دي چې د اروپايي اتحادیې پریښودل د انګلستان د ډیری اقتصادي ستونزو سرچینه وه، او نظر پوښتنې ښیې چې د هیواد اکثریت خلک اوس په دې باور دي چې د نړۍ ترټولو لویې سیاسي او اقتصادي اتحادیې پریښودل سمه پریکړه نه وه. مګر بریګزیت اوس تاریخ دی، او ډیری یې غوره ګڼي چې نور د دې په اړه خبرې ونه کړي، حتا په ټوکه یې «بې کلمه»بولي.
مګر لکه څنګه چې بریګزیت د شاوخوا اتو کلونو په اوږدو کې محافظه کار ګوند او د هغې پنځه لومړي وزیران ناکام کړل، د دې وتلو جادو به د کارګر ګوند بې برخې نه پریږدي.
د هیواد د ټولو ستونزو پړه په کډوالو اچول، د کارګر ګوند د اساسي اصولو پریښودل، او د ښي اړخو په جال کې راګېرېدل به د اوسني واکمن ګوند د عادي رایه ورکوونکو لپاره ګران نه وي. بلکې، دا به د دوی دودیزه رایه ورکوونکي مایوسه کړي او د کارګر ګوند د مشهور بنسټ د ویش په پایله کې به ښي اړخو ته واک ورکړي.
د بې کنټروله کډوالۍ ستونزه
د احصایو له مخې، په انګلستان کې د خالصې کډوالۍ د هغو خلکو شمیر چې هیواد ته ننوځي د وتونکو خلکو په پرتله په کال کې له ۹۰۰ زره څخه ډیر دی. که چیرې دا همداسې دوام ومومي، نو هر کال به د انګلستان نفوس ته نږدې یو ملیون خلک اضافه شي، په داسې حال کې چې د عامه خدماتو ظرفیت، د روغتیا او تعلیم په شمول به په ورته مقدار کې وده ونه کړي.
بله ستونزه بې کنټروله کډوالي ده. منتقدین وايي هغه کسان چې د سمندر له لارې انګلستان ته ننوځي د قانوني فلټرونو څخه نه دي تیر شوي او دا معلومه نه ده چې دوی له کوم ځای څخه راغلي او دوی کولی شي په هیواد کې هر څه وکړي. ډیری یې د اوږدې مودې لپاره په هوټلونو کې هم ساتل کیږي، چې په مالیه ورکوونکو باندې دروند لګښت راولي.
که څه هم ډیری کډوال او پناه غوښتونکي د ډیر کار موندلو لپاره لویو ښارونو ته ځي، د کډوالۍ مخالفت په کوچنیو ښارونو او کلیوالي سیمو کې ډیر څرګند دی.
احصایې د دې ادعا ملاتړ نه کوي چې کډوال د دوی د نفوس په پرتله ډیر جرمونه کوي، مګر د دوی جرم ډیر څرګند دی او ډیر حساسیت رامینځته کوي. د کډوالو د جرم خبرونه ځینې وختونه د هوټلونو مخې ته چېرته چې دا کډوال اوسېږي د نه کنټرولیدونکې بلوا لامل کېږي.
د بې کنټروله کډوالۍ مساله، هغه کښتۍ چې غیرقانوني کډوال بریتانیا ته راوړي او په ځینو مواردو کې د دوی ژوند په خطر کې اچوي، د سمندر له لارې د انسانانو د قاچاق زیاتوالي سره، نه یوازې د ښي اړخو او کډوالۍ ضد ګوندونو شهرت زیات کړی، بلکې د محافظه کارانو او کارګر په څیر اصلي ګوندونه یې هم اړ کړي دي چې په اصولو کې د کډوالۍ سره کومه ستونزه نه لري، او همداشان یې د ښي اړخو او کډوالۍ ضد خبرو اترو غوره کولو ته اړ کړي، په دې هیله چې د کډوالۍ ضد بیرغ په پورته کولو سره، دوی به د ښي اړخي ګوندونه بې وسلې کړي.
